431463 sayısının 788 katını bulabilir misiniz? Ya da 18525026 sayısının 24569’a bölümünün değerini? Peki, 214369’un karekökünü?
Tüm bunlar 17. yüzyılda kolaylıkla yapılıyordu. Bunu yapan -beklenildiği gibi- bir matematik profesörü değil, matematikle hobi olarak uğraşan biriydi: John Napier.
Hesaplama ve trigonometri konularına ilgisi olduğu bilinen John Napier, 1550-1617 yılları arasında İskoçya’da yaşadı. 1614 yılında, ilk logaritmik tabloları içeren
“A Description of the Marvellous Rule of Logarithms” kitabını yayınladı. 1617 yılında ise “Rabdologia” adlı kitabını yayınlayarak hesaplamaya yeni ve pratik bir yöntem getirdi.
“Napier’in Kemikleri” adı verilen bu yöntem, yayınlandığı dönem ve sonrasının ticaret ve bilim hayatını kolaylaştırarak olumlu yönde etkiledi.
Peki nedir bu yöntem? Napier’in Kemikleri, matematik dünyasında modern abaküs olarak nitelendirilir. Bunda kuşkusuz çarpma, bölme ve karekök alma işlemleriyle ilgili hesaplamaları içermesinin, bu işlemlerde kolaylık sağlamasının büyük payı vardır.
Abaküs, bir tahta ve bir çerçeveden oluşur. Tahtanın sol kenarı 1’den 9’a kadar sayıları içeren 9 kareye bölünmüştür. Napier’in ahşap çubukları (kemikleri) üzerinde 9 kare vardır. En üstteki kare hariç diğer kareler köşegenleri çizilerek ikiye ayrılmıştır. En üstteki karede tek rakam vardır. Diğer karelerde en üstteki rakamın 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 katı yer alır. Bu nedenle bu karelerde iki rakam bulunur. Bu kareler, köşegenleri yardımıyla ikiye ayrıldığından bu iki rakam, biri köşegenin üstünde diğeri altında olacak şekilde yazılır. Ve bu set, 0 ve 9 arasındaki sayıları içerdiğinden 10 çubuktan oluşur. (Napier’in Kemikleri’nin güncel versiyonunda tüm kareler ikiye ayrılmıştır. Tek basamaklı sayılar başlarına 0 eklenerek karelere yazılır.)
Bu yöntem, matematik öğretiminde çarpma, bölme ve karekök alma hesaplamalarında -öğrenciler konuyu anladıktan sonra- pratik yapmak amacıyla kullanılabilir. Ayrıca, öğrenciler karton kullanarak “kendi kemikleri”ni hazırlayabilirler. Böylece, bu öğretim materyali matematiğe ilgiyi arttırabilir.